تاریخچه پسته در ایران
قم قدیمی ترین منطقه ای است که درختان پسته در آن کاشت شدند.
در ایران دوره ساسانی پسته جزوءکالاهای مهمبود که به چین صادر می شد.در این برهه از تاریخ پسته به عنوان خوراکی مطبوع به شکل بوداده در دسترس بود.ودر برخی شیرینی ها از پسته"وبادام و گردو استفاده میشد.
سابقه صادرات پسته به سایر نقاط دنیا به عنوان یکی از اقلام مهم صادرات غیر نفتی ایران به 2500سال پیش بر می گردد.که هخامنشیان نخستین افرادی بودند که در دوران باستان این میوه بومی ایرانی رادر سلسله قلمرو خود پرورش دادنند.که بعدها این محصول را به کشورهای مختلف جهان صادر کردنند.
نام پسته
به گفته (برتولدلوفر)ایران شناس آمریکایی که کتابی در باره ایران در سال 1926نوشته است پسته از ادوار باستان در زندگی ایرانیان حاءز اهمیت فروانی بوده وتلفظ پسته در زبانهای یونانی "لاتین و سایر زبانهای اروپایی از نام پسته ایرانی گرفته شده است نام این درخت در پارسی قدیم پیستاکا ودرپارسی میانه یا پهلوی پیستاک بوده است.که در فارسی متاخر پسته تلفظ می شود.
قدمت کاشت پسته در ایران
قدمت کاشت پسته در قلمرو ایران به سه تا جهار هزار سال پیش برمی گردد.ودر دایرهالمعاف بریتانیکا وبرهان قاطع نیزایران به عنوان سرزمین بومی پسته معرفی شده است.آن طور که مستنداتتاریخی روایت شده این محصول در نواحی سغد وخراسان است که در زمان هخامنشی سایر ملل از آن خبری نداشتند پروفسور گیر شمن در کتاب ایران از آغاز تا اسلام به این نکته اشاره می کند که اولین درختان پسته اولین بار در عصر هخامنشی از ایران به حلب برده شد.
مبدا کاشت پسته سرزمینی به نام پارت بوده که بعدها خراسان نام گرفت کاشت اصلی واولیه درختان پسته حد غربی دامنه نیشابور تا حد شرقی نواحی بلخ ودر دوسوی جیحون بوده است.
اسناد وشواهد نشان دهنده آن است که درختان پسته در دوره هخامنشی خودرو بوده واهلی نشده بودند.وبه جز محدوده ذکر شده درخت پسته در هیچ جا وجود نداشته است.
بنابراین از دوران باستان پسته صادراتی ایران منحصرا از قلمرو فوق صادر می شده است.وپسته محصول پارت بوده که در قلمرو هخامنشیان بوده وبه عنوان یک خوراکی مطبوع ونیرو بخش مصرف می شده است.
در برخی از شیرینی ها از بادام وگردو وپسته استفاده می شد.که این شیرینی ها بعدا به زبان عربی لوزینهوجوزینه نامیده شدند.
متنی از دوره ساسانی به زبان پهلوی به جای مانده که در آن به پسته گرگانی که در آن روزگار شهرتی داشته اشار شده است.
قم قدیمی ترین منطقه کشت درختان پسته می باشد.
در بندهش که متنی به زبان پهلوی ساسانی است.فهرستی طولانی از انواع میوه ها نام برده شده که برحسب موضوعات خاص طبقه بندی شده اند که پسته با انواعی از این میوه ها طبقه بندی شده است.
کاشت درختان پسته در نواحی غربی خراسان انجام می شده است که انتقال درختان پسته به سایر نواحی پسته خیز ایران وسایر مناطق جهان بعداز ظهور اسلام وفتح ایران به دست مسلمانان صورت گرفته است.
که در این میان شهر قم قدیمی ترین منطقه ای است که درختان پسته به آن جا واردشده است وسابقه کاشت پسته در آن به نیم قرن اول هجری قمری می رسد.
گونه های پسته
امروزه گونه های متنوعی از پسته در جهان کشت میشودکه از این گونه های جنس pistacia(تنها)p.vera(پسته اهلی) p.khinjuk(چاتلانقوش .کسور.گلخونک یا خنجک )وp.mutic(بنه)در ایران تولید می شود چاتلانقوش وبنه پایه های مناسبی برای پیوند درختان پسته اهلی به شما می روند.
p.vera در بین گونه های فوق تنها درختی است که به صورت اهلی در امده ونوع وحشی آن نیز در جنگلهای سرخس واقع در منطقه مرزی شمال شرقی ایران یافت می شود.
خواص پسته
پسته گرم وخشک است و برای افراد گرم مزاج مضر استبه به عنوانمتعادل کننده آن از سکنجبین نام برده است علاوه بر آن بسیار مقوی ودارای ویتامین های b1.b2.ویتامینpp.ویتامین e است.
پسته املاح معدنی هم دارد ودر تقویت قوای جنسی وجسمی و سلول های مغزی موثر است.به اضافه اینکه در پسته مقدار زیادیآهن وجود داردوبا داشتن مواد دیگری چون پتاسیم.منیزیومتامین کننده احتیاجات بدن و خون است.
صادرات پسته
پسته به عنوان یک محصول استراتژیک جایگاه خاصی میان تولیدات ایرانی داراست وپس از فرشیکی از مهمترین اقلام صادرات غیر نفتی کشور است .
در شرایط کنونی حود 55 درصد از تولید وبیش از 60 درصد از صادرات جهانی پسته در اختیار کشور ما بوده است ودر آمد ارزی حاصل از صادرات پسته به بیش از 400 میلیون دلاردر سال بالغ می شود.
انواع پسته
کله قوچی
